دیپ وب چیست؟ چه تفاوتی با دارک وب و سرفیس وب دارد؟

دیپ وب فضایی از اینترنت است که بسیاری آن را میزبان مجرمان سایبری و فعالیت‌های غیرقانونی می‌دانند، اما آیا دیپ وب واقعا خطرناک است؟ چه تفاوتی با سرفیس وب و دارک وب دارد؟

اینترنت، شبکه‌ای است که کامپیوترها، سرورها و نودهای (کامپیوترهای) مختلف را به هم متصل می‌کند؛ وب‌ هم سرویسی است که امکان نمایش محتوا را روی صفحات وب، برای هر دستگاهی فراهم می‌کند. با‌این‌حال، تمام داده‌های موجود در وب به شکل یکسانی قابل‌مشاهده نیستند؛ اگر فضای وب را تخم‌مرغی در نظر بگیریم، سرفیس وب، پوسته رویی، سفیده، دیپ وب و زرده تخم‌‌مرغ، دارک وب است.

دیپ وب چیست؟ چه تفاوتی با دارک وب و سرفیس وب دارد؟

دیپ وب فضایی از اینترنت است که بسیاری آن را میزبان مجرمان سایبری و فعالیت‌های غیرقانونی می‌دانند، اما آیا دیپ وب واقعا خطرناک است؟ چه تفاوتی با سرفیس وب و دارک وب دارد؟

اینترنت، شبکه‌ای است که کامپیوترها، سرورها و نودهای (کامپیوترهای) مختلف را به هم متصل می‌کند؛ وب‌ هم سرویسی است که امکان نمایش محتوا را روی صفحات وب، برای هر دستگاهی فراهم می‌کند. با‌این‌حال، تمام داده‌های موجود در وب به شکل یکسانی قابل‌مشاهده نیستند؛ اگر فضای وب را تخم‌مرغی در نظر بگیریم، سرفیس وب، پوسته رویی، سفیده، دیپ وب و زرده تخم‌‌مرغ، دارک وب است.

فضای اینترنت به دو دسته وب قابل‌مشاهده و وب نامرئی تقسیم می‌شود؛ سرفیس وب (یا وب قابل‌مشاهده)، هر محتوایی را شامل می‌شود که موتورهای جستجوی معمولی مانند گوگل، بینگ یا یاهو می‌توانند آن را ایندکس کنند؛ گوگل تنها ۱۶ درصد از سرفیس و تقریبا صفر درصد از محتوای دیپ وب را ایندکس می‌کند. در واقع، از طریق موتورهای جستجوی استاندارد، مانند گوگل و بینگ، تنها می‌توانیم بخش کوچکی از صفحات اینترنتی را ببینیم.

برخی از صفحات وب فقط با رمز عبور یا با استفاده از داده‌های رمزنگاری‌شده قابل دسترسی هستند، به این صفحات اصطلاحا دیپ وب می‌گویند که محتوای حساب‌های ایمیل یا حساب‌های بانکی آنلاین را دربرمی‌گیرد. برخی دیگر از صفحات وب هم تنها با استفاده از نرم‌افزار‌های خاصی قابل‌دسترسی هستند: به این صفحات دارک وب می‌گویند که از طریق نرم‌افزاری مانند Tor می‌توان به محتوای آن‌ها دسترسی داشت؛ بیشتر فعالیت‌های غیرقانونی، به دلیل مسائل امنیتی و فاش نشدن اطلاعات شناسایی افراد در دارک وب منتشر می‌شوند.

تفاوت بین سرفیس وب، دیپ وب و دارک وب چیست؟

معمولاً وب‌سایت‌های مقصد، در مورد محل اتصال شما، اطلاعاتی دارند. برای مثال، وقتی از شهری خاص در اروپا یا ایالات متحده با آدرس IP متصل شوید، وب‌سایت مقصد به اطلاعات موقعیت مکانی شما دسترسی دارد. در مقابل، هنگامی که از نرم‌افزاری مانند Tor، برای مشاهده‌ همان وب‌سایت استفاده کنید، ترافیک قبل از رسیدن به وب‌سایت مقصد از چندین گره (کامپیوتر) عبور می‌کند و داده‌های مبدا را با جهت‌گیری نادرست پنهان می‌کند.

برای مثال فرض کنید از خانه خود در رُم به وب‌سایتی در نیویورک وصل می‌شوید؛ نرم‌افزار Tor، ابتدا ترافیک را از لندن (اولین گره یا گره نگهبان)، سپس از بوئنوس آیرس (گره دوم یا گره میانی)، سپس از توکیو (گره سوم یا گره خروجی) می‌گذراند و سپس به نیویورک می‌رسد. ظاهراً هیچ گره‌ای از کل مسیر دیگر گره‌ها خبر ندارد و این موضوع ناشناس ماندن کاربر و داده‌های او را تضمین می‌کند؛ چنین مزیتی، برای مجرمان سایبری بسیار قابل‌توجه و ارزشمند است.

سرفیس وب (Surface Web)، برای استفاده عموم طراحی شده و درواقع همان اینترنتی است که همه ما می‌شناسیم، در آن وب‌گردی می‌کنیم و آن را برای راه‌اندازی مشاغل و ارتباط با خانواده، دوستان و مشتریان خود به کار می‌بریم، اما خارج از فضای سرفیس وب، در همین شبکه جهانی وب یا همان www مخفف World Wide Web، دیپ وب و دارک وب پنهان شده‌اند؛ دو عرصه اینترنتی که پشت سرشان حرف بسیار است، اغلب کاربردشان به‌درستی درک نمی‌شود و حتی ممکن است با یکدیگر هم اشتباه گرفته شوند.

دارک وبِ (Dark Web) مخفی، پرحاشیه و ناشناس، بر مبنی حفاظت از حریم خصوصی، فعالیت می‌کند؛‌ آنچه مجرمان اغلب از آن بهره می‌برند! دیپ وب (Deep Web)، طبق تعریف، به سادگی محتوایی است که برای موتورهای جستجوی معمولی که فقط به سایت‌های ایندکس‌شده (برچسب‌گذاری‌شده برای نمایش در نتایج سرچ کاربر) دسترسی دارند، غیرقابل دسترس است. این دو فضای اینترنتی، هم می‌توانند میزبانی برای محتوای غیرقانونی باشند، هم از سوی دیگر، اطلاعات مفید و ارزشمندی که در هیچ فضای دیگری یافت نمی‌شوند را در خود جای داده و به محققان، کسب‌وکارها و ایده‌پردازان خلاق کمک می‌کنند.

اگر دیپ وب و دارک وب را غول‌های اینترنت فرض کنیم، سرفیس وب احتمالاً گرگی در لباس میش است.

سرفیس وب

سرفیس وب، همان اینترنتی است که همه به آن تعلق خاطر داریم و برای وب‌‌گردی‌های روزانه‌، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و خواندن اخبار از آن استفاده می‌کنیم؛ برخی از محققان، سرفیس وب را، وب رایج یا مشترک (Common Web) هم می‌نامند که در آن، از الگوریتم‌های پیچیده برای جمع‌آوری داده‌های صفحات هایپرلینک‌شده استفاده می‌شود و درنهایت ما آن صفحات را با سرچ و جستجو در گوگل یا بینگ یا یاهو پیدا می‌کنیم.

سرفیس وب، از قضا، میزبانی برخی از صفحات دیپ وب هم هست. درواقع، از نظر فنی، هر صفحه‌ای که برای دسترسی به اعتبار نیاز دارد، بخشی از دیپ وب محسوب می‌شود، چرا که موتور جستجو نمی‌تواند به محتوای آن دسترسی پیدا کند. البته این موضوع در مورد برخی از صفحات فیسبوک که برای وارد شدن به نام کاربری و رمز عبور نیاز دارد، صدق نمی‌کند، چرا که این شرکت در سال ۲۰۰۷، امکان ایندکس کردن برخی از صفحات خود را برای موتورهای جستجو فراهم کرد.

پس اگر آدرس پروفایل فیس‌بوک شما هم در آن فهرست قرار داشته باشد، به احتمال زیاد، موتورهای جستجو می‌تواند URL فیس‌بوک شما را ایندکس کنند. سرفیس وب، با نام‌های وب مرئی (Visible Web)، وب ایندکس‌شده (Indexed Web) و نت شفاف (Clearnet) هم شناخته می‌شود، حدود ۱۹ ترابایت اطلاعات را در خود جای داده و معایب آن انگشت شمارند: حضور ترول‌ها و استالکرها، محتوای پورنوگرافی و خشونت‌آمیز، اعتیادآور بودن، باعث حواس‌پرتی و اتلاف‌وقت، سرقت و هک، اسپم، تبلیغات بیش از حد و نفوذ به حریم خصوصی (گوگل سایز کفش شما را هم می‌داند!)

دیپ وب

دیپ وب، فقط یک زمین بازی برای مجرمان، مصرف‌کنندگان مواد مخدر، تروریست‌ها و منحرفان جنسی نیست! حتی می‌توان اینترانت یک سازمان را هم دیپ وب معرفی کرد؛ چرا که هیچ فردی خارج از آن سازمان به اطلاعات موجود در آن، دسترسی ندارد. دیپ وب درست در زیر سرفیس وب وجود دارد و اکثر محتوای موجود در آن شامل وب‌سایت‌های معمولی است که کاربران را ملزم می‌کند قبل از دسترسی، یک حساب کاربری ایجاد کنند.

اکثر فضای وب، از مراکز داده و اینترانت تشکیل شده که اولی مجموعه‌های فایل‌های محافظت‌شده خصوصی است و نمی‌توان بدون اعتبار صحیح به آنها دسترسی پیدا کرد و دومی هم شبکه‌های داخلی برای دولت‌ها، امکانات آموزشی و شرکت‌ها است که فقط اعضا به پلتفرم‌های آن دسترسی دارند؛ هردو فضا بخشی از دیپ وب هستند.

به طور کلی، تمام صفحات وب که توسط خزنده‌های وب، ایندکس نشده‌اند، به عنوان بخشی از دیپ وب در نظر گرفته می‌شوند و محتوا در آن‌ها، امن‌تر و تروتمیزتر نگهداری می‌شود! نمونه‌های دیگری از محتوای دیپ وب، عبارت‌اند از: اینباکس‌های ایمیل، رسانه‌های اجتماعی، اسناد پزشکی، فایل‌های حقوقی و پست‌های وبلاگی؛ دلیل پنهان ماندن محتوای این صفحات از سرفیس وب، امن نگه داشتن داده‌های کاربر و حفظ حریم خصوصی آن‌ها است. در ادامه چند نکته جالب درباره دیپ وب را بیان می‌کنیم:

• در دیپ وب حدود ۷٬۵۰۰ ترابایت اطلاعات وجود دارد که ۹۵ درصد از این اطلاعات در در دسترس عموم است.
• حادثه جنجالی ویکی‌لیکس اطلاعاتی را که سال‌ها در دیپ وب ذخیره شده بود، فاش کرد؛ این حادثه به انتشار اسناد محرمانه و طبقه‌بندی شده دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی توسط سازمان غیرانتفاعی و بین‌المللی ویکی‌لیکس اشاره دارد که در سال ۲۰۰۶ توسط جولین آسانژ پایه‌گذاری شده بود. این افشاگری‌ها باعث بروز واکنش‌های شدید سیاسی، قضایی و رسانه‌ای در سطح جهان شدند و تحولات چشمگیر در روابط بین‌الملل ایجاد کردند.
• اطلاعات موجود در دیپ وب برای موتورهای جستجوی عادی قابل دسترسی نیستند، اما کاربر می‌تواند با داشتن آدرس، از طریق مرورگرهای معمولی هم به محتوای موجود در دیپ وب، دسترسی داشته باشد!
• هیدن ویکی (The Hidden Wiki) یا ویکی پنهان، راه اصلی ورود به دیپ وب است. این پلتفرم نقش راهنما را برای ورود به دارک وب ایفا می‌کند و آدرس وب‌سایت‌های مشهور و کاربردی دارک‌ وب را به طور رایگان در اختیار کاربر قرار می‌دهد. این ویکی در برابر سانسور مقاوم است، به صورت یکی از سرویس‌های Tor اداره می‌شود و رابط کاربری بسیار ساده و واضحی دارد، اما توصیه می‌کنیم برای ورود به آن با احتیاط عمل کنید.
• وب‌سایت‌های موجود در دیپ وب، توسط موتورهای جستجوی عادی مانند گوگل ایندکس نمی‌شوند. موتورهای جستجوی محبوب دیپ وب عبارت‌اند از DeepPeep و IncyWincy.
• دیپ وب در تئوری ناشناس است، اما در‌واقع، برخی از سایت‌های مرتبط با این سرویس، توسط سازمان‌های مجری قانون رصد می‌شوند و همچنان هم خطر هدف قرار گرفتن توسط هکرها وجود دارد.
• سالانه ۱۰۰ میلیون دلار از فعالیت غیرقانونی در دیپ وب به دست می‌آید که بخشی از آن به فعالیت معامله‌گرها و تراکنش‌های رمزارزی است که به صورت ناشناس انجام می‌شوند: در ماه مه ۲۰۱۵، ۸۰ هزار دلار بیت کوین برای فروش غیرقانونی اسلحه گرم و مواد مخدر در دیپ وب کشف شد. ۳۴٫۵ میلیون دلار هم بیت کوین‌های کشف‌شده توسط FBI از سقوط جاده ابریشم است.
• تقریبا ۹۰ درصد از محتوای وب را دیپ وب تشکیل می‌دهد؛ حجم دیپ‌ وب‌ها، ۵۰۰ برابرِ سرفیس وب‌ها است و ترافیک ماهانه آن‌ها هم ۵۰ درصد بیشتری از سرفیس وب‌ها است.
• ایمیل و اطلاعات بانکی آنلاین شما نمونه‌هایی از محتوای دیپ وب هستند، یعنی محتوایی که برای عموم در دسترس نیست و توسط موتورهای جستجو هم ایندکس و ردیابی نمی‌شود.

دارک وب

دارک وب، زیربخشی از دیپ وب و شامل وب‌سایت‌هایی است که تنها از طریق مرورگرهایی خاص می‌توان به محتوای آن‌ها دسترسی داشت. برخی تخمین‌ها وسعت دارک وب را بسیار کوچک‌تر از سرفیس وب می‌دانند، با‌این‌حال، به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و مبهم دارک وب، اندازه‌گیری میزان گسترش آن، چالش‌برانگیز است و در کل هم تعداد بسیار کمی از کاربران عادی، در طول زندگی خود، با این فضا تعامل دارند.
در دیپ وب، شما برای دسترسی به فضای اینترنت به یک نام کاربری و یک رمز عبور نیاز دارید، در حالی که دارک وب بدون نرم‌افزار یا سخت‌افزار مناسب قابل دسترسی نیست. درواقع، همین معماری دارک وب، آن را به پناهگاهی ناشناس برای فعالیت‌های سانسور‌شده تبدیل می‌کند.

به دلیل داشتن اپراتور رجیستری منحصر‌به‌فرد، وب‌سایت‌های موجود در دارک وب توسط مرورگرهای وب معمولی مانند گوگل کروم و فایرفاکس غیرقابل‌دسترسی هستند و خزنده‌های وب نمی‌توانند محتوای میزبانی‌شده در آن را فهرست کنند. ابزارهای امنیتی شبکه از کشف این وب‌سایت‌ها توسط ابزارهای جستجو جلوگیری می‌کنند و دسترسی به محتوای موجود در آن، با کمک تونل‌های ترافیک مجازی، از طریق معماری شبکه تصادفی، محدود شده است؛ برای استفاده از دارک وب باید از مرورگرهای خاصی مانند Tor استفاده کنید.

Tor محبوب‌ترین پورتال برای دسترسی به اطلاعات موجود در دیپ وب به شمار می‌آید؛ سایر پورتال‌ها عبارت‌اند از: Freenet، GNUnut و Hotspot Shield. شبکه Tor در سال ۱۹۹۰ توسط آزمایشگاه تحقیقاتی نیروی دریایی ایالات متحده برای تسهیل ارتباطات ناشناس در این سازمان، توسعه یافت، اما امروزه برای همگان در دسترس است.

با تمام آنچه گفتیم، هنوز هم دارک وب، برای بخش بزرگی از اجتماع، مفهومی مبهم و رمزآلود است؛ دست مانند داستان‌های جنایی واقعی و ناخوشایندی که در نشریات خبری منتشر می‌شود. این سرویس اغلب با دیپ وب اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو با هم متفاو‌ت‌اند؛ در بهترین حالت شاید بتوان دارک وب را همزاد شرور دیپ وب در نظر گرفت. افسانه‌های هولناک درباره فعالیت‌های شنیع و مجرمانه‌ در دارک وب، زبان به زبان می‌چرخد، اما راستش را بخواهید، این سرویس آنقدرها هم برای جامعه مضر نیست.

با اینکه بسیاری دارک وب را با محتوای غیرقانونی و فعالیت‌های مجرمانه می‌شناسند، اما واقعیت این است که این چارچوب آنلاین برای نهادهای قانونی هم کاربردهای زیادی دارد. دارک وب در ابتدا دامنه‌ای بود که منحصراً توسط مجرمان سایبری و دولت‌ها استفاده می‌شد، اما امروزه، فناوری‌های رمزگذاری پیشرفته، ناشناس‌سازی وب‌گردی را برای کاربران معمولی هم به امری بدون دردسر تبدیل کرده و کاربران عادی هم می‌توانند به راحتی با استفاده از مرورگرهایی مانند Tor به دارک وب دسترسی داشته باشند.

برای بسیاری، دارک وب به سادگی مکانی است که در آن می‌توانند ناشناس بمانند و فعالیت داشته باشند و اطلاعاتی را بیابند که از طریق کانال‌های عادی در دسترس عموم نیست. برای برخی هم که از سیاست‌های بازاریابی مزاحم شرکت‌هایی مانند گوگل یا فیس‌بوک خسته شده‌اند، دارک وب مامنی برای خصوصی نگه داشتن عادات جستجوی‌شان است. دارک وب شامل شبکه‌هایی خصوصی است که فقط همتایان قابل اعتماد می‌توانند به آن متصل شوند و برای ناشناس ماندن افراد از پروتکل‌ها و پورت‌های غیر‌استاندارد استفاده می‌شود.

تفاوت دیپ وب و دارک وب

تا اینجا با مفهوم سرفیس وب، دیپ وب و دارک وب آشنا شدیم و فهمیدیم که سرفیس وب یا Surface Web، بخشی از وب جهانی است که به راحتی در دسترس عموم قرار دارد، تنها ۱۰ درصد از اطلاعات موجود در اینترنت را پوشش می‌دهد و با استفاده از موتورهای جستجوی استاندارد می‌توان اطلاعات و محتوای موجود در آن را جستجو کرد؛ در مقابل دیپ وب (Deep Web)، به بخشی از وب می‌گویند که توسط موتورهای جستجو فهرست نمی‌شود.

دیپ وب به عنوان بخشی از اینترنتی تعریف می‌شود که توسط خزنده‌های وب، ایندکس نمی‌شود، دارک وب هم به عنوان زیربخشی از دیپ وب تعریف می‌شود که تنها با ابزارهای خاص قابل‌دسترسی است. درحالی‌که اولی عمدتاً برای فعالیت‌های مشروعِ روزانه استفاده می‌شود، دومی بیشتر ناشناس است و به بهشتی برای انجام تراکنش‌های غیرقانونی، معروف است. در ادامه پنج تفاوت اصلی بین دارک وب و دیپ وب را معرفی می‌کنیم.

تفاوت دارک وب و دارک نت

اصطلاحات دارک وب و دارک نت اغلب به جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما معانی متفاوتی دارند. همان‌طور که گفتیم، دارک وب زیرمجموعه‌ای از وب عمیق است، که بخشی از اینترنت است که توسط موتورهای جستجوی معمولی ایندکس نمی‌شود و مجموعه‌ای از وب‌سایت‌هایی را دربرمی‌گیرد که از ابزارهای رمزگذاری و ناشناس مانند Tor برای پنهان کردن هویت و مکان خود استفاده می‌کنند. دارک وب اغلب با فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق مواد مخدر، هک و جرایم سایبری مرتبط است.

دارک نت (Dark Net)، اصطلاحی گسترده‌تر از دارک وب بوده و به هر شبکه‌ای اطلاق می‌شود که از رمزگذاری و اتصالات همتا‌به‌همتا (PeerToPeer) برای تسهیل ارتباطات ناشناس استفاده می‌کند، دارک نت، می‌تواند دارک وب را هم شامل شود و برای اهداف خوب و بد، مانند افشاگری، فعالیت، روزنامه‌نگاری و حفاظت از حریم خصوصی به کار رود. برای دسترسی به وب‌سایت‌های موجود در دارک نت هم باید مانند دارک وب از از نرم‌افزار‌های ویژه‌ای مانند مرورگر Tor استفاده کنید.

جاده ابریشم دارک نت

جاده ابریشم (Silk Road) یکی از محبوب ترین وب‌سایت‌های فعال در دارک نت بود که خود را بازار (یا مارکت‌پلیسی) ناشناس معرفی می‌کرد و توسط کاربرانش به عنوان بازار سیاهی برای انواع فعالیت‌های غیرقانونی مانند خرید و فروش مواد مخدر، داده‌های کارت‌های بانکی یا حتی اسلحه استفاده می‌شد. بازار سیاه جاده ابریشم در فوریه ۲۰۱۱ راه اندازی شد و امروزه نمادی برای کاربرد‌های غیرقانونی ارزهای دیجیتال به حساب می‌آید.

بیشتر بخوانید: جاده ابریشم (سیلک رود)، دارک وب و بیت کوین چه ارتباطی با هم دارند؟

کاربران برای پرداخت در جاده ابریشم، از بیت کوین استفاده می‌کردند و ناشناس بودن، سهولت انجام تراکنش‌های بین مرزی و نهایی شدن تسویه حساب این ارز دیجیتال، بهترین ویژگی‌ها برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی در این وب‌سایت محسوب می‌شدند و در همین راستا هم، تنها چند ماه پس از راه‌اندازی جاده ابریشم، قیمت بیت کوین از یک دلار به بیش از ۳۰ دلار افزایش یافت. همین تحولات قیمتی، افزایش توجه دولت ایالات متحده و فدرال (FBI) را به همراه داشت که در نهایت به تعطیلی جاده ابریشم در اکتبر ۲۰۱۳ انجامید.

دفتر کل غیرقابل تغییر در بلاک چین بیت کوین به طور قابل‌توجهی به مجریان قانون برای ردیابی تراکنش‌های غیرقانونی جاده ابریشم کمک کرد و در پی این اتفاق، اکثر حامیان ارزهای دیجیتال دستگیری بنیانگذار جاده ابریشم را اتفاقی مثبت عنوان کردند!

گفتار پایانی

سرفیس وب یا Surface Web بخشی از وب جهانی است که به راحتی در دسترس عموم قرار دارد و با استفاده از موتورهای جستجوی استاندارد قابل جستجو است. در مقابل سرفیس وب، دیپ وب یا Deep Web قرار دارد و بخشی از وب را شامل می‌شودکه توسط موتورهای جستجو فهرست نمی‌شود. دارک وب یا Dark Web نیز بخش کوچکی از دیپ وب است که کاربردهای مشروع متعددی دارد اما بیشتر فعالیت‌های مجرمانه را نیز میزبانی می‌کند. برعکس دارک وب، دیپ وب تقریباً برای هر کاربر اینترنتی بخشی رایجی از تجربه آنلاین بودن است.

دارک وب، به عنوان زیربخشی از دیپ وب، قابلیت‌های بسیاری ارائه می‌دهد، اما این دو تفاوت‌های قابل توجهی در عملکرد، دامنه، اندازه، روش دسترسی، کاربرد‌ها و امنیت دارند.

سوالات متداول

• دیپ وب چیست؟

دیپ وب به صفحاتی از فضای وب گفته می‌شوذ که توسط موتورهای جستجوی رایج ایندکس نمی‌شوند و دسترسی به آن‌ها تنها با رمز عبور یا داده‌های رمزنگاری‌شده، امکان‌پذیر است.

• دیپ وب چه تفاوتی با سرفیس وب و دارک وب دارد؟

سرفیس وب، به راحتی در دسترس عموم قرار دارد و محتوای آن با موتورهای جستجوی استاندارد قابل جستجو است. دیپ وب بخشی از وب را شامل می‌شودکه توسط موتورهای جستجو ایندکس نمی‌شود و دارک وب هم بخش کوچکی از دیپ وب است که کاربردهای مشروع متعددی دارد اما بیشتر فعالیت‌های مجرمانه را نیز میزبانی می‌کند.

• دارک وب و دارک نت چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟

دارک نت، اصطلاحی گسترده‌تر از دارک وب بوده و به هر شبکه‌ای اطلاق می‌شود که از رمزگذاری و اتصالات همتا‌به‌همتا برای تسهیل ارتباطات ناشناس استفاده کند.

منبع: بیت پین